Ervaringsgericht werken in de praktijk

Elif zit verstijfd op haar stoel in de groep. Het is een opleidingsdag aan het Kempler Instituut.

Ze is begonnen met inchecken en deelt over haar angst. Angst verbonden aan eergerelateerd geweld.

In onze opleidingen staat naast de professionele ontwikkeling ook de persoonlijke ontwikkeling van onze studenten centraal. Groeien als professional is groeien als mens. En daarin komt vaak ook een stuk van ons eigen verleden mee, zoals bij Elif, die in de groep een oud pijnpunt tegenkomt. Dat vinden wij niet erg. Een professional in opleiding is niet iemand die er al is, maar vaak een “wounded healer” in proces. Wij gaan daarom ook niet om dergelijke thema’s heen, maar zien het als kans om van te leren en om te groeien.

Elif heeft in haar leven veel meegemaakt. Geweld, agressie, bedreiging en nog veel meer. Ze heeft er wel het een en ander over verteld en haar verhaal doet elke keer de rillingen over mijn rug lopen. Dat je als vrouw zulke dingen mee kunt maken en dan nog gewoon kunt functioneren. Elif is het lopende bewijs van hoe krachtig wij als mensen zijn.

Maar deze keer kan ik geen connectie maken met haar verhaal. Ik vind het gek. Ze vertelt over haar angst en ik voel het niet.

In het ervaringsgericht werken is het van groot belang dat je als begeleider, behandelaar, therapeut en dus ook als trainer serieus neemt wat je ervaart. Niet doet alsof, maar deelt wat er in je omgaat.

Dus, hoe lastig ik het ook vind, ik deel dat ik geen connectie met haar kan maken. Ze kijkt me verwart aan, begrijpt me niet, en vertelt me later dat het voelt alsof ze klappen krijgt met een stok. Het voelt als een brandend gevoel alsof haar vel uit elkaar getrokken wordt.

Ik doe een poging en vraag of ze haar angst kan accepteren. Haar reactie is duidelijk. “Nee, ik wil niet dood! Ik wil niet voor eeuwig gebonden zijn aan de realiteit van eerwraak…” In deze dappere vrouw zie ik ook een doodsbang kind zitten.

Ik vraag haar of wij haar mogen helpen met haar angst. Mijn uiting opent iets. Het lijkt alsof ze zich iets veiliger voelt. Er verander iets in haar.

Ik vraag haar wat ze op dit moment ervaart. Ze zegt heel veel spanning in haar lichaam te voelen. Ik vraag haar met haar aandacht naar de spanning te gaan.

De meeste mensen willen weg bij die spanning. Maar hoe harder je bij de spanning in je lichaam weg loopt, hoe meer deze het voor het zeggen krijgt. En zeker bij trauma! Bessel van der Kolk, trauma expert, heeft zijn boek niet voor niets “The body keeps the score” genoemd (de Nederlandse titel “traumasporen” vind ik wat dat betreft minder de lading dekken).

Elif gaat met haar aandacht naar de spanning in haar lichaam. “Mijn benen trillen enorm!” Ik vraag haar “kun je met je aandacht bij je benen blijven?” Elif blijft met haar aandacht bij haar benen. “Kun je voelen wat je benen willen” vraag ik haar. Later vertelt ze me dat ze nog nooit zo naar haar lichaam geluisterd heeft.

“Het voelt alsof ze willen vluchten”. Haar uitspraak raakt me. Wat ik van haar weet is dat zij nooit heeft kunnen vluchten. Ze heeft zoveel ellende ondergaan en bevroor dan. En nu voelt ze dat haar benen willen vluchten. Ik herinner me een interventie van Peter Levine, een andere expert op het gebied van trauma die opeens tegen een cliënt riep “vluchten, er is een tijger in de kamer…”

Dus ik roep “Vlucht Elif! Kom op, wegwezen, rennen Elif!”

Elif kijkt me angstig en vragend aan. Ik moedig haar aan naar haar lichaam te luisteren. Het lichaam weet wat het moet doen. Voorzichtig staat ze op en rent de zaal uit. Ik weet dat ze als ze echt luistert naar haar lichaam ze zo voorbij het raam moet komen. Dat gebeurt niet dus zoek ik haar op. Ik vraag haar of ze al uitgerend is, of ze al ver genoeg gevlucht is en wat haar benen zeggen. Ze zegt dat het niet genoeg is maar blijft staan. Instinctief zeg ik weer “vluchten Elif, ik ga met je mee!”

Dit luisteren naar je instincten, je intuïtie durven volgen vind ik zo’n prachtig element van de ervaringsgerichte methode. Geen protocol wat je vertelt wat je moet doen. Wel je eigen ervaringen en intuïtie die je serieus mag nemen. In zijn nieuwste boek “Gezinstherapeut zijn” geeft Peter Rober (2023) aandacht aan dit intuïtief handelen van de therapeut, waarbij hij opmerkt dat hierover maar weinig geschreven is. Wat ben ik blij dat ik bij Kempler dat jaren geleden al heb mogen leren en dat wij dat in onze methode hebben verwerkt.

Ze kijkt me aarzelend aan. Ik begin te rennen en zij volgt.

Later zegt Elif het volgende: “Ik was niet alleen voor de eerste keer in mijn leven, ik voelde me niet in de steek gelaten.”

Samen rennen we weg, weg van de locatie. Ik ga steeds harder lopen en ook Elif versnelt. Met elke stap roept ze half huilend “dankjewel Ferdinand, dankjewel Ferdinand!” We rennen meter na meter weg van de ervaring, weg van het trauma. Na een poosje merk ik dat ze langzamer gaat lopen. We stoppen en zij barst in huilen uit. “Dankjewel Ferdinand, ik heb nog nooit kunnen vluchten en zeker niet met iemand. Iemand die met me mee ging!”

Na een aantal minuten lopen we samen terug. Er is iets gebeurd, iets fundamenteels, maar wat, dat weten we nog niet.

Een paar maanden later zie ik Elif weer. Ze bevestigt dat er echt wat veranderd is. Mogen vluchten en niet alleen was zo’n nieuwe ervaring! Haar lichaam wist wat het moest doen. Wat het moest afmaken.

Dat is bij traumabehandeling eigenlijk altijd zo. Het lichaam heeft het trauma opgeslagen en niet af kunnen maken wat het toen eigenlijk had moeten doen. Vluchten in dit geval. Dat Elif dat toen niet gedaan heeft was verstandig. Het lichaam kiest in zo’n geval voor overleven. En dan is bevriezen en ondergaan de beste manier. Maar eigenlijk had het moeten vluchten. En dat vluchten, dat kon nu, jaren later.

En in dat vluchten, samen met mij, zit ook een nieuwe ervaring. En dat, dat is de kern van onze methodiek, de Ervaringsgerichte Psychosociale Therapie/Hulpverlening. Mensen groeien door nieuwe ervaringen op te doen. Elif deed een nieuwe ervaring op. Eentje die haar oude script overschreef.

• Wil je dit ervaringsgerichte werken, het werken met je eigen intuïtie ook eens zelf ervaren? Meld je dan aan voor een van onze Experience Days.